Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe amala aşyrylýan durmuş-ykdysady özgertmeler ýurdumyzyň her bir raýatynyň hal-ýagdaýyny gowulandyrmaga, durmuş derejesini ýokarlandyrmaga ýardam edýär. Gahryman Arkadagymyz Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň geçen ýylky mejlisinde eden çykyşynda: «Ykdysadyýetimiziň pudaklarynda amala aşyrylýan özgertmeler ilatyň iş bilen üpjünçiligini gowulandyrmaga mümkinçilik berýär. Şunuň bilen baglylykda, «Türkmenistanyň zähmet bazaryny 2030-njy ýyla çenli ösdürmegiň Konsepsiýasyny» kabul etmegi zerur hasaplaýaryn. Bu Konsepsiýa iş üpjünçiligi boýunça halkara guramalar, daşary ýurtlar bilen hyzmatdaşlygy giňeltmekde, hususan-da, Halkara Zähmet Guramasynyň (HZG) konwensiýalaryna goşulmakda möhüm ädim bolar diýip pikir edýärin» diýip belläpdi.

Mälim bolşy ýaly, Milli Liderimiziň aýdanlaryndan ugur alnyp taýýarlanylan, golaýda hormatly Prezidentimiziň gol çeken Karary bilen tassyklanan «Türkmenistanyň zähmet bazaryny 2030-njy ýyla çenli ösdürmegiň Konsepsiýasy» hem-de bu Konsepsiýany amala aşyrmak boýunça ýerine ýetirilmeli çäreleriň meýilnamasy hem ýurdumyzda zähmet bazaryny mundan beýläk-de kämilleşdirmäge, bu ugurda halkara hyzmatdaşlygy ösdürmäge gönükdirilendir. Munuň özi zähmet bazaryny ösdürmek bilen bagly meseleleriň hemişe üns merkezinde durýandygynyň güwäsidir. Konsepsiýada milli zähmet bazaryny ösdürmek boýunça maksatlar, ýurdumyzyň demografik ýagdaýyna, ykdysady mümkinçiliklerine we ählumumy meýillere laýyklykda zähmet gorlaryny amatly ulanmak ýaly möhüm wezipeler, esasy ýörelgeler anyk kesgitlenilýär. Şeýle hem onda zähmet bazarynyň ösdürilmegi, zähmet gatnaşyklary, ilatyň iş bilen üpjünçiligi çygrynda kanunçylygy kämilleşdirmek, zähmeti goramak we zähmete hak tölemek ulgamyny has-da döwrebaplaşdyrmak, sanly hyzmatlary giňden ulanmak, beýleki ýurtlar we halkara guramalar, şol sanda Halkara Zähmet Guramasy bilen hyzmatdaşlygy ösdürmek ýaly ulgamlaýyn meseleleriň üstünde işlemek göz öňünde tutulýar.

Konsepsiýa ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmek, ilatyň durmuş goraglylygyny pugtalandyrmak boýunça amala aşyrylýan işlerden ugur alýar. Onuň esasy maksady zähmet bazaryny uzak möhletli ösdürmegiň maksatnamalaýyn çärelerini işläp düzmekden ybaratdyr. Bu resminamanyň işlenip taýýarlanylmagynyň birnäçe durmuş-ykdysady we demografik sebäpler bilen şertlendirilendigini aýratyn bellemek gerek. Bilşimiz ýaly, ilatyň ösüşi bilen bagly demografik şertler, ýagny zähmet gorlarynyň düzümi zähmet bazaryndaky ýagdaýa özüniň täsirini ýetirýär. Türkmenistanda zähmete ukyply ýaşdaky ilat zähmet gorlarynyň düzüminiň esasy bölegini emele getirýär. Häzirki döwürde olaryň paýy 98,5 göterime deňdir. Zähmet gorlarynyň sanynyň her ýylda, ortaça, 1,0 göterim ýokarlanmagy ýurdumyzda demografik ýagdaýyň amatly derejesini görkezýär.

Eýeçiligiň görnüşlerine baglylykda, iş bilen meşgullygyň düzümi zähmet bazaryndaky ýagdaýy häsiýetlendirmäge mümkinçilik berýär. Häzir ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň ähli pudaklarynda iş bilen meşgullanýan ilatyň 23,9 göterimi döwlet kärhanalarynda, galan 76,1 göterimi bolsa hususy pudakda zähmet çekýär. Her ýylda täze iş orunlarynyň müňlerçesiniň döredilmegi ýurdumyzyň infrastrukturasyny ösdürmäge, zähmet bazaryny häzirki zaman talaplaryna laýyklykda kämilleşdirmäge, raýatlaryň hünär derejesini ýokarlandyrmaga we umumy ykdysady durnuklylygy gazanmaga ýardam berýär.

Tehnologik ösüşde, ykdysady we dolandyryş ulgamlarynda, durmuş gatnaşyklary çygrynda bolup geçýän özgerişlikler zähmet bazarynyň subýektleriniň arasynda ýüze çykýan gatnaşyklara hem öz täsirini ýetirýär. Häzir emeli aň we sanly tehnologiýalar durmuşymyzda oňyn beýanyny tapýar. Awtomatika, maglumatlary derňemek we sanly platformalaryň ýaýramagy täze hünärleriň döremegine getirýär. Mysal üçin, häzirki döwürde programmirleme, maglumat seljermesi we kiberhowpsuzlyk ýaly hünärler dünýäde iň köp isleg bildirilýän hünärleriň hataryna girýär. Ýurdumyzyň zähmet bazarynda hem täze hünärleriň döremegi, işiň täze görnüşleriniň kemala gelmegi döwrüň talaby bolup durýar. Bu üýtgeşmelere uýgunlaşmak üçin zähmet bazaryny kämilleşdirmek, hususy pudagy ösdürmek, sanly hyzmatlary giňeltmek we halkara hyzmatdaşlygy ilerletmek boýunça netijeli işler durmuşa geçirilýär. Bu çäreler ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň we durmuş ulgamynyň durnukly ösmegine, raýatlaryň häzirki zaman zähmet bazarynda bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmaga ýardam bermek bilen bir hatarda, zähmet çygrynda hereket edýän milli kanunçylygy hem döwrüň talabyna laýyk getirmegi talap edýär. Konsepsiýany amala aşyrmak boýunça ýerine ýetirilmeli çäreleriň meýilnamasynda bu ugurda edilmeli işler bellenilip, ol öňde duran wezipeleri üstünlikli amala aşyrmaga gönükdirilendir.

Ilatyň iş bilen üpjünçiligi çygryndaky kanunçylyk namalary Birleşen Milletler Guramasynyň ýöriteleşdirilen edarasy bolan Halkara Zähmet Guramasynyň ölçeglerine, kadalaryna, şeýle hem ýurdumyzyň ykdysady ösüşine we milli aýratynlyklaryna laýyklykda yzygiderli kämilleşdiriler. Şeýle hem boş iş orunlary we işgärlere bolan zerurlyk baradaky maglumatlaryň elýeterli bolmagyny üpjün etmek, onuň usulyýetini kämilleşdirmek boýunça işleri dowam etdirmek, ýurdumyzyň zähmet bazaryny öwrenmegiň we iş üpjünçiligi bilen bagly maglumatlary seljermegiň usullaryny, bu ugurda hereket edýän hasabatlaryň görnüşlerini halkara tejribä laýyklykda kämilleşdirmek meýilleşdirilýär.

Bilşimiz ýaly, Türkmenistan 1993-nji ýylyň 24-nji sentýabrynda Halkara Zähmet Guramasynyň agzasy bolup, şondan bäri hem onuň bilen hyzmatdaşlygy üstünlikli ösdürýär. Ýurdumyz bu guramanyň doly hukukly agzasy hökmünde binýatlyk konwensiýalaryň ählisine goşuldy. HZG häzirki wagtda durmuş-ykdysady ösüşe ýardam bermek, adamlaryň maddy ýagdaýyny ýokarlandyrmak, zähmet şertlerini gowulandyrmak, adamyň hukuklaryny goramak ýaly maksatlara aýratyn üns berýär. Bu maksatlar zähmet çygrynda hukuklary we binýatlyk ýörelgeleri durmuşa ornaşdyrmak, mynasyp iş üpjünçiligini gazanmak üçin aýallaryň we erkekleriň mümkinçiliklerini giňeltmek, durmuş üpjünçiliginiň netijeliligi we onuň hemmeleri gurşap almagy, üçtaraplaýyn gepleşikleri we durmuş hyzmatdaşlygyny ösdürmek ýaly strategik wezipeleriň durmuşa geçirilmegi bilen amala aşyrylýar hem-de Halkara Zähmet Guramasynyň halkara resminamalarynda aýratyn kesgitlenilýär.

Bu gurama Birleşen Milletler Guramasynyň ýöriteleşdirilen edarasy hökmünde zähmet gatnaşyklaryny we durmuş üpjünçilik meselelerini düzgünleşdirýän köptaraplaýyn halkara düzüm bolup durýar. Türkmenistan onuň konwensiýalaryndan gelip çykýan borçnamalara ygrarly bolup, halkara hukugyň umumy ykrar edilen kadalaryny milli kanunçylyga ornaşdyrmak boýunça netijeli işleri alyp barýar. Konstitusiýada, Ilaty durmuş taýdan goramak hakynda kodeksde, Zähmet kodeksinde, «Ilatyň iş bilen üpjünçiligi hakynda» Türkmenistanyň Kanunynda we beýleki kanunçylyk namalarynda HZG-niň konwensiýalaryndan gelip çykýan ýörelgeler beýanyny tapýar.

Ýurdumyzda durmuş syýasatynyň zähmet gatnaşyklary bilen utgaşykly ösdürilmegi möhüm ähmiýete eýedir. Çünki zähmet gatnaşyklarynyň kämilleşdirilmegi halkymyzyň durmuş-ýaşaýyş şertlerini ýokarlandyrýar, ilatyň iş bilen üpjünçilik meselesiniň çözülmegine ýardam berýär. Şu nukdaýnazardan, Halkara Zähmet Guramasynyň üçtaraplaýynlyk ýörelgesiniň milli kanunçylyga ornaşdyrylýandygynyň subutnamasy hökmünde 2018-nji ýylyň oktýabrynda kabul edilen «Durmuş-zähmet gatnaşyklaryny düzgünleşdirmek boýunça üçtaraplaýyn topar hakynda» Türkmenistanyň Kanunyny görkezmek bolar. 2019-njy ýylyň 1-nji ýanwaryndan herekete girizilen bu Kanun durmuş-zähmet gatnaşyklaryny düzgünleşdirmek boýunça üçtaraplaýyn topary döretmegiň hem-de onuň işiniň hukuk esaslaryny kesgitleýär. Munuň özi HZG-niň konwensiýalaryndan gelip çykýan ýörelgelere ýurdumyzyň ygrarlydygyny ýene-de bir gezek subut edýär.

«Türkmenistanyň zähmet bazaryny 2030-njy ýyla çenli ösdürmegiň Konsepsiýasynda» göz öňünde tutulan wezipeler, şol sanda zähmet bazaryndaky gatnaşyklary oňyn düzgünleşdirmek, raýatlaryň ýaşaýyş-durmuş derejesini, durmuş goraglylygyny, iş üpjünçiligini ýokarlandyrmak, bu ugurdaky kanunçylygy, zähmet gatnaşyklarynyň düzgünleşdirilmegini we zähmete hak tölemegiň usulyny kämilleşdirmek, ykdysadyýetiň ähli pudaklarynda zähmet öndürijiligini ýokarlandyrmak, halkara hyzmatdaşlygy ösdürmek ýaly çäreler ähli pudaklarda zähmet gorlaryny netijeli dolandyrmaga gönükdirilendir. Konsepsiýanyň kabul edilmegi ilatyň durmuş taýdan goraglylygyny mundan beýläk-de üpjün etmekde, zähmet bazaryny uzak möhletli ösdürmegiň maksatnamalaýyn çärelerini işläp düzmekde möhüm ähmiýete eýedir.

Ýurdumyzda üstünlikli durmuşa geçirilýän özgertmeleriň, milli maksatnamalaryň hem-de ägirt uly taslamalaryň ählisiniň özeninde döwletimiziň we jemgyýetimiziň iň ýokary gymmatlygy bolan adam hakdaky alada dur. Halkymyzyň bagtyýar, eşretli durmuşda ýaşamagy üçin ähli şertleri döredip berýän Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň janlary sag, ömürleri uzak, il-ýurt bähbitli, dünýä ähmiýetli beýik işleri elmydama rowaç bolsun!

Batyr GURBANNAZAROW,

Türkmenistanyň Zähmet we ilaty durmuş taýdan
goramak ministrliginiň Zähmet gory we iş üpjünçilik
müdirliginiň başlygynyň wezipesini ýerine ýetiriji.

                                                                TÜRKMENISTAN gazeti 239 (31508).
2025-nji ýylyň 11-nji sentýabry.